Oedeemtherapie

Oedeem is een abnormale ophoping van vocht in het weefsel als gevolg van een verstoord evenwicht tussen aan- en afvoer van vocht. Er zijn verschillende vormen van oedeem, afhankelijk van de oorzaak. Een van de vormen is lymfoedeem. Lymfoedeem ontstaat doordat de afvoer van lymfevocht is verminderd en kan voorkomen in alle ledematen, in het gelaat of op de romp.

Er wordt een onderscheid gemaakt in:

• Aangeboren of primair lymfoedeem.
  Vaak is dit al op jonge leeftijd zichtbaar. Het oedeem ontstaat doordat er afwijkingen zijn in de aanleg van het lymfstelsel.
• Secundair lymfoedeem (ontstaan als gevolg van een andere aandoening).
  Bekend zijn vooral het armoedeem na een borstoperatie waarbij delen van het lymfstelsel worden verwijderd of beschadigd of het beenoedeem na een gynaecologische of urologische operatie.

Een tweede veel voorkomende vorm is veneus oedeem

Bij veneus oedeem functioneert de terugvloed via de aderen niet goed. Vaak wordt een lichte mate van oedeem niet opgemerkt. Geleidelijk ontstaan er klachten.

 

Klachten

Als u een of meer klachten uit onderstaand lijstje herkent, kan er sprake zijn van oedeem: zwelling, pijn, vermoeid en zwaar gevoel, kleding die niet meer past, haren niet kunnen kammen of minder goed of ver kunnen lopen. Ook andere klachten kunnen (gedeeltelijk) veroorzaakt worden door oedeem. Wanneer u inspanning of warmte minder goed verdraagt dan voorheen en er daarbij bovengenoemde klachten optreden, kan dat wijzen in de richting van oedeem. Het is goed om dan contact op te nemen via uw behandelend (huis-)arts. Deze zal de klachten beoordelen en u zo nodig doorverwijzen voor verdere diagnostiek of naar een kinesitherapeut gespecialiseerd in de manuele lymfdrainage/oedeemtherapie voor behandeling.

 

De eerste keer dat u komt, vindt er een vraaggesprek plaats over de klachten en wordt u lichamelijk onderzocht. Hierbij wordt ook gemeten in welke mate er sprake is van oedeem. Daarna kan de behandeling gestart worden.

 

Behandelmogelijkheden

De behandeling van een oedeemfysiotherapeut kan bestaan uit:

• Manuele lymfedrainage
  Dit is een massagetechniek gericht op stimulering van de afvoer van lymfvocht, en de functie van niet-aangedane lymfvaten c.q. knopen te bevorderen. Deze massage techniek wijkt af van de gewone massage. De handen maken, met een lichte druk en een constant tempo, een cirkelvormige beweging.
• Compressietherapie
  Om de afname in omvang zo snel mogelijk te realiseren, zal er in de meeste gevallen gebandageerd worden. Deze bandages zijn vervelend, maar een belangrijk onderdeel van de therapie. Als het overschot aan vocht weg is, zal er meestal een therapeutisch elastische kous worden aangemeten om het effect van de therapie te behouden
• Pneumatische compressie
  Na voorbehandeling van het centrale lymfstelsel kan pneumatische compressie middels een apparaat aangewend worden ter ondersteuning van de manuele lymfdrainage.
• Oefentherapie
  In veel gevallen bestaat er naast het lymfoedeem ook een bewegingsbeperking in het operatiegebied. Ook kan bewegingsomvang en spierkracht afgenomen zijn, mede door het lymfoedeem. Door de oefeningen die u krijgt van uw oedeemfysiotherapeut kunt u de functie van uw ledemaat verbeteren. Bovendien kan gewerkt worden aan het verbeteren van de conditie, omdat die vaak ten gevolge van alle behandelingen tegen kanker erg achteruitgegaan is.
• Ademtherapie
  Specifieke oefeningen met betrekking tot uw ademhaling verbeteren de afvoer van lymfvocht.
• Voorlichting
  Tijdens de behandelingen wordt gesproken over huidverzorging, voeding, preventie en zelfhulp. Dit zijn zaken waarmee u zelf aan de slag kunt gaan. Tevens wordt u begeleid in het opbouwen van uw dagelijkse activiteiten.
• Lymftaping
  Hierbij wordt gebruik gemaakt van een specifieke tape, die een liftende werking heeft. Hierdoor kan de onderhuidse circulatie verbeteren en de afvoer van lymfvocht bevorderd worden.
• Zelfmanagement
  Dit is een sleutelwoord in de behandeling van mensen een chronische ziekte en dus ook met lymfoedeem. De bedoeling is kennis en inzicht over het ziektebeeld te verwerven zodat men zelf de regie van behandelingen kan behouden. Weten wat normaal is en wat niet, wanneer er direct deskundige hulp moet worden ingeslagen en wat je er zelf aan kunt doen om de aandoening onder controle te houden.

De gekozen behandeling en de uiteindelijke behandeleffecten zijn afhankelijk van de ernst, oorzaak en duur van het oedeem en van de mate van therapietrouw van de persoon in kwestie. Behandelresultaten kunnen ontstaan in de vorm van omvangvermindering, spanningsafname, pijnvermindering, functieverbetering en afname van infectiekans. Oedeem blijft desondanks een chronische aandoening die voortdurende zorg en aandacht behoeft.

 

Vergoedingen

In België worden behandelingen terugbetaald door de mutualiteiten met uitzondering van de wettelijke remgelden. Als er sprake is van lymfoedeem ten gevolge van behandelingen tegen kanker met een klieruitruiming, dan kan onder bepaalde voorwaarden behandeling in het kader van een E- of F-pathologie worden aangevraagd bij de mutualiteit. Deze voorwaarden zijn in te zien bij het RIZIV of de mutualiteit. Uiteraard kan ook uw kinesist hier meer over vertellen.

 

In België zijn diverse scholingen gekend voor oedeembehandelingen. De meest bekende zijn de opleidingsmethode van Asdonk en die ad modum Vodder.

 

Voor de patiënten in de grensstreek met Nederland is het handig te weten dat in Nederland  diverse opleidingen erkend zijn als basis om in het oedeemregister opgenomen te worden. Op www.nvfl.nl (Nederlandse Vereniging voor Fysiotherapie binnen de Lymfologie) vindt u adressen van therapeuten die zich door het volgen van diverse bij- en nascholingscursussen bekwaamd hebben in de behandeling van oedeem.

De meeste zorgverzekeringen vergoedingen behandelingen lymfdrainage/oedeemtherapie (al dan niet) volledig mits de therapeut is opgenomen in het aantekeningenregister oedeem van het KNGF.